استان ایلام در جنوب غربی کشور واقع شده و 2/ ۱ درصد مساحت کل کشور را تشکیل میدهد. این استان با مساحت ۱۹۰۴۵ کیلومتر مربع دارای 10 شهرستان است. زبان رایج ساکنین ایلام کردی است که طوایف و ایالات مختلف در تمامی شهرستانهای استان با اندکی تفاوتی در ادای الفاظ و كلمات بدان تکلم میکنند.
ایلام در کوهپایههای غربی رشته کوه زاگرس قرار گرفتهاست و از نظر اقلیمی استان ایلام دارای دو اقلیم نیمه مرطوب سرد در شمال (با متوسط بارندگی ۶۳۹ میلیمتر) و بیابانی گرم (با متوسط بارندگی 20۰ میلیمتر) در جنوب استان میباشد.
استان ایلام نفت خیز و 4% نفت کشور را دارا است و دارای گاز بسیاری نیز هست به طوری که 15% منابع گازی ایران در این استان وجود دارد.
در ادامه این مطلب قصد داریم به معرفی برخی از جاذبه های طبیعی و تاریخی این استان بپردازیم. با کمک سفر همراه باشید.
1- بقایای شهر قدیم دره شهر ایلام
بقایای شهر قدیم دره شهر در حد واسط شهر جدید و روستای بهمن آباد واقع شده است. بقایای این شهر تاریخی قسمت اعظم زمین های باختری شهر را در بر می گیرد و بیانگر وجود یک شهر ساسانی با تمامی خصوصیات آن دوره است.
قدمت شهر قدیم دره شهر با توجه به سکه های کشف شده، به زمان خسرو سوم (شاه ساسانی) و جانشینانش مربوط می گردد و احتمالاً به هنگام آبادانی حدود 5000 خانه داشته و جمعیت آن نیز به 20 هزار نفر می رسیده است. در حال حاضر آثاری از سقف های گنبدی، طاق ها، قوس ها، و نیز نشانه هایی از وجود معابر، کوچه ها و شبکه ارتباط شهری در بافت این ویرانه ها قابل مشاهده است.
این شهر تاریخی در روستای سرخ آباد جاده دره شهر در آبدانان جنوب شرقی واقع شده است.
2- شهر تاریخی سیروان ایلام
شهر سیروان در 80كیلومتری شمال شرقی ایلام در روستای سرابكلان واقع شده است. می توان گفت كه سیروان از شهرهای مهم و باستانی دوره ساسانی است. خرابه های تاریخی سیروان كاملترین بازمانده یك شهر ساسانی بشمار میرود.
شهر تاریخی سیروان در قرون اولیه اسلامی و حتی دوران سلجوقیان مسكونی بوده و هنوز خرابه های آن باقی مانده است. در میان خرابه های شهر سیروان بازمانده بنایی بنام "قصر انوشیروان" نیز مشاهده میشود.
نوع مصالح و سبك معماری بکار رفته در این شهر تاریخی مربوط به عهد ساسانیان میباشد. دیوار خانه ها عموما از سنگ و ملات آهكی فوق العاده محكم كه از كوه های مجاور آورده درست شده است. تمام خانه های شهر تاریخی دارای زیرزمین است كه آنهم شامل اطاق های هلال مانند است.
3- تنگه لارت ایلام
تنگه لارت در 2 کیلومتری جنوب شهرستان بدره در جنوب روستای آبهر واقع شده است. ورودی اصلی این تنگه از جاده اصلی منشعب شده و دسترسی به داخل تنگه را راحت کرده است. ارتفاع متوسط این تنگه از سطح دریا در ورودی تنگه در حدود 990 متر و در انتهای آن در دامنه های کبیر کوه در حدود 1500 متر است. تنگه لارت در قسمت پایانی اش شامل 2 تنگه شرقی و غربی است که تپه ای بر فراز صخره ای با ارتفاع حدود چهل متر محل تلاقی تنگه هاست و در گذشته شهر تاریخی لارت روی آن تپه احداث شده است. پوشش گیاهی منطقه لارت شامل جنگلهای تنک زاگرسی است.
گفته میشود این منطقه تا 300 سال پیش مسکونی و آباد بوده است. در انتهای این تنگه قبرستانی وجود دارد که که تاریخ جدید ترین قبور آن سال 1114 قمری است.
4- قلعه و تنگه سازبن ایلام
تنگه سازبن در شمال روستای ورگچ از توابع شهرستان سیروان قرار دارد. این تنگه به عنوان نگین گردشگری شهرستان سیروان شناخته میشود و در فصل بهار پذیرای مسافران زیادی از گوشه و کنار ایران است. بدون شک تنگه زیبای سازبن، بهشت گمشده ای در منطقه سیروان است و یکی از نقاط بسیار زیبا و بکر ایلام است که با طبیعت بدیع و دل انگیزش چشم هر گردشگری را مجذوب زیبایی خود می کند.
دلیل نام گذاری این تنگه این است که چون از بالا دست تا انتهای آن در جهت مسیر جریان آب رود سیمره به شکل ساز است. یعنی هر چه از انتهای تنگه در مسیر جریان حرکت کنیم پهن تر می شود. این رود در واقع مرز میان استانهای ایلام و لرستان است. هنگامی که بر خلاف جریان آب با قایق به سمت بالای تنگه حرکت کنید کوه های سمت راست متعلق به استان لرستان و سمت چپ متعلق به ایلام است.
واژه سازبن یک واژه ی کوردی است که از دو بخش [ساز + بن] تشکیل شده است. واژه ساز همان ساز محلی است که به شکل قیف است و واژه بن به معنی انتها و ته است.
5- بقعه سید صلاح الدین محمد ایلام
بقعه سید صلاح الدین محمد در جنوب شرقی شهر آبدانان در انتهای شهر بر روی تپه ای واقع شده است. بنای این امام زاده بر نقشه مستطیل شكلی ساخته شده است و دارای گنبد دوپوش با گنبد مقدسی بیرونی و گنبد نیم كروی داخلی است. بدنه این بقعه با قلوه سنگ و گنبد بیرونی آن با آجر و پوش خارجی بنا از گچ بوده است.
در محوطه این بقعه قبرستانی وجود دارد كه هم اكنون به عنوان قبرستان عمومی شهر آبدانان مورد استفاده قرار می گیرد. سنگ قبرهای قدیمی این قبرستان دارای حداقل قدمت 200 ساله هستند و دارای نقوشی مانند بزكوهی، تفنگ، شانه، مهر تسبیح، قلیان، ابریق و غیره است.
6- قلعه پوراشرف ایلام
قلعه پوراشرف در 6 كیلومتری ضلع جنوب شرقی دره شهر در روستای شیخ مكان واقع شده است. این قلعه که در سال 1330 هجری قمری ساخته شده است، دارای 3 طبقه با زیر زمین و 5 برج دیدنی است. نمای بیرونی قلعه با ملاتی از گچ و خاك و نمای داخلی اطاق ها گچ اندود شده است. بیشترین مصالح بكار رفته در اسكلت بنای این قلعه قلوه سنگ و در مواردی از آجر جهت تزیین سردر و ورودی آن استفاده شده است. این قلعه تاریخی دارای سیاه چال خرپشته، برج های نگهبانی، انبار غلات و آشپزخانه است.
در این قلعه آب از طریق كانالی از رودخانه منشعب و پس از گذر از میان روستای شیخ مكان از زیر دیوار ضلع جنوبی قلعه به حوض داخل قلعه وارد و از سمت دیگر قلعه خارج می گردد. آب جهت استحمام از طریق كانالی دیگر و به صورت مجزا از سمت جنوبی قلعه وارد آب انبار میگردد.
7- امامزاده علی صالح (ع) ایلام
امامزاده علی صالح (ع) فرزند عبید الله الاعرج فرزند حسین، فرزند امام سجاد(ع) است. امامزاده علی صالح از معاصرین امام موسی کاظم (ع) بوده اند که همزمان با طغیان خلفای عباسی به ایران هجرت نموده اند و در زمان امام رضا (ع) در محل صالح آباد به شهادت رسیدند.
در زمان هلاکو خان مغول ساختمانی کوچک بر روی مقبره امامزاده علی صالح احداث گردید. ولی این بنا در زمان قاجار به دستور والی ابوقداره تجدید بنا شده و پس از پیروزی انقلاب اسلامی به طور کلی این بنا بازسازی گردید.
بقعه امامزاده صالح (ع) در شهر صالح آباد واقع در شهرستان مهران قرار دارد. وجود مزار شهدای جنگ تحمیلی استان ایلام به اهمیت زیارتی این بقعه افزوده و شاخص ترین مکان زیارتی این استان بشمار میرود.
8- آتشکده دره شهر ایلام
آتشکده دره شهر در استان ایلام و در خیابان نیروی هوایی دره شهر واقع شده است. این اثر تاریخی مربوط به دوران قرون اسلامی است که در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. گفته میشود که چارطاقی ها را آتشکده های دوره ساسانی می دانند و همچنین آتشکدهها عموما از دوره ساسانی و اسلامی به وجود آمده اند.
بنای این آتشکده به صورت چهار طاقی باقی مانده است. ابعاد هر یک از طاق های این آتشکده 85/0×30/1×15/1 متر و اندازه داخلی آن 20/3×20/3 متر است. ساختمان این بنا که تماماً با قلوه سنگ و گچ ساخته شده است مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است.
9- پل گاومیشان ایلام
پل گاومیشان بر روی رودخانه سیمره پس از تلاقی با رود کشکان ساخته شده است. گاومیش یا گاومیشو نامهای دیگر این پل هستند. نام این پل را از کلمه "گو میشه" یعنی محل پرورش گاومیش میدانند. مردم این منطقه بر این باورند که در قدیم گاومیشی نر جفت خود را گم میکند و در پی یافتن آن تمامی درهها و غارها را در هم مینوردد و سرانجام آنرا در غاری در این منطقه مییابد.
این پل بسیار فنی و پیچیده ساخته شده به طوری که رقیبی جدی برای پلهای مهم به شمار میآید. در گذشته پل گاومیشان از 5 چشمه بزرگ تشکیل شده بود، که در حال حاضر تنها یک چشمه سالم از آن باقی مانده است. ارتباط چشمهها با مسیر حرکت آب و طغیان آن محرز میباشد. تکیهگاههای اصلی و پایههای پل، مدور و قطور و مصالح آن سنگهای مکعبی بزرگ و تراشیده هستند.
وجود پلهها در میان دالان ستون میانی این پل، بیانگر این امر است که این پل فقط یک پل ارتباطی نبوده است. با توجه به راهروهای داخلی، پلکان کاروانسرا از آن به عنوان سرپناه به هنگام عبور استفاده میکردهاند.
مصالح اصلی پل سنگ و ساروج بوده و در سقف طاقها از آجر استفاده شده است. این پل دارای طاقچههای مسدود و باز و موجشکنهایی است که به وسیله راهروها با چند پله به هم متصل شده اند. قوسهای جناقی آجری و سایر تعمیرات سنگی نمای فعلی این پل، نشانگر مرمت آن در دورههای بعدی و بخصوص در دوره اتابکان لر کوچک است. نمای داخلی این پل بوسیله ملات گچ مزین شده است.
به گفته برخی از مورخان این پل در سال 334 هجری قمری بر اثر زلزله از بین رفته است.
10- حمام قلعه پور اشرف ایلام
حمام قلعه پور اشرف در روستای شیخ مکان در شهرستان دره شهر، در ضلع غربی قلعه پور اشرف واقع شده است. این بنا مربوط به دوران قاجاریه است و دارای پلان مربع شکل است که شامل دالان های رختکن، اماکن تودرتو با سالن، حوضچه های آب گرم و سرد، انبار سوخت و دستشویی است. مصالح ساخت این بنا شامل قلوه سنگهای نتراشیده و گچ به عنوان ملات است.